An toàn thực phẩm là chủ đề tuy quen nhưng chưa bao giờ cũ. Tại phiên chất vấn Hội đồng Nhân dân TP HCM ngày 10/12, bà Phạm Khánh Phong Lan, Giám đốc Sở An toàn thực phẩm thành phố, nhấn mạnh một thực tế đáng suy ngẫm: những ca ngộ độc được ghi nhận trong báo cáo chỉ là “phần nổi của tảng băng”, trong khi phần chìm - các độc chất tích tụ âm thầm trong cơ thể - mới thật sự là điều đáng lo.
.png)
Giám đốc Sở An toàn thực phẩm Phạm Khánh Phong Lan trả lời chất vấn tại kỳ họp HĐND TP HCM ngày 10/12.
Ca ngộ độc chỉ là phần nổi, độc chất tích tụ nhiều năm mới đáng lo
Phiên chất vấn Hội đồng Nhân dân TP HCM ngày 10/12 diễn ra trong không khí thẳng thắn và nhiều trăn trở, đặc biệt khi bàn đến vấn đề an toàn thực phẩm - lĩnh vực có tác động trực tiếp đến hàng triệu bữa ăn mỗi ngày. Trả lời nhiều câu hỏi của đại biểu, bà Phạm Khánh Phong Lan cho biết: những vụ ngộ độc cấp tính mà báo chí thường đưa tin chỉ phản ánh một phần rất nhỏ của nguy cơ thực sự đang diễn ra trong cộng đồng.
Theo bà, trong khi một vụ ngộ độc tập thể có thể nhanh chóng thu hút sự chú ý vì số lượng người mắc, triệu chứng cấp tính và tính chất “nổi bật”, thì đa số các chất độc chúng ta tiếp xúc mỗi ngày lại không gây triệu chứng rõ ràng ngay. Thực phẩm trôi nổi, hàng bán qua thương mại điện tử không được kiểm định, sản phẩm không rõ nguồn gốc ở chợ đầu mối hay suất ăn học đường giá quá thấp - tất cả đều có thể là “cửa ngõ” đưa nhiều chất không mong muốn vào cơ thể.
Không chỉ vậy, hệ thống kiểm soát an toàn thực phẩm hiện nay phải đối mặt với thách thức rất lớn: nguồn cung ngày càng đa dạng, trong khi cách thức phân phối, đặc biệt qua các nền tảng số, phát triển nhanh hơn khung pháp lý. Điều này khiến việc truy xuất nguồn gốc và ngăn chặn thực phẩm kém chất lượng trở nên phức tạp hơn bao giờ hết.
Nhưng điều bà Lan nhấn mạnh - và khiến các đại biểu phải chú ý - chính là: ngộ độc cấp tính chỉ là phần nổi dễ thấy, còn phần chìm là những tổn thương tích tụ sau nhiều năm, mà khi phát hiện thì đã quá muộn. Chính nhận định này mở ra một góc nhìn rộng hơn về nguy cơ mà người dân phải đối mặt hằng ngày, kể cả khi không có một vụ ngộ độc nào xảy ra trước mắt.
Ngộ độc không chỉ là chuyện trong ngày: Mối nguy tích tụ lâu dài
Trong nhiều năm qua, các vụ ngộ độc cấp tính ở Việt Nam chủ yếu liên quan đến thực phẩm nhiễm khuẩn hoặc chứa hóa chất độc hại: nem chua nhiễm Salmonella, cá nóc chứa tetrodotoxin, nấm độc tự hái, hay các bữa ăn tập thể bị nhiễm khuẩn chéo. Đây là những trường hợp mà ngành y tế có thể truy vết nguyên nhân, đưa ra cảnh báo và xử lý.
Nhưng điểm mấu chốt là: số vụ ngộ độc được thống kê không phản ánh toàn bộ nguy cơ đối với sức khỏe người dân. Chúng chỉ là những “giọt nước tràn ly”, khi lượng độc chất vượt quá ngưỡng cơ thể chịu đựng.
Ngộ độc mãn tính: phần chìm âm thầm trong mỗi bữa ăn
Hiểm họa thật sự nằm ở dạng ngộ độc mãn tính — sự tích tụ các chất độc hại trong cơ thể qua nhiều năm.
Mỗi ngày, cơ thể có thể tiếp xúc một lượng nhỏ các chất không mong muốn từ thực phẩm:
- Dư lượng thuốc bảo vệ thực vật còn sót lại
- Kim loại nặng như chì, cadmi trong đất, nước hoặc nguồn nguyên liệu
- Các hóa chất từ bao bì, dụng cụ chế biến
- Dư lượng kháng sinh trong thịt, thủy sản
- Các phụ gia sử dụng không đúng quy chuẩn.
.png)
Phụ gia thực phẩm không đúng quy chuẩn là một nguy cơ.
Ở liều rất nhỏ, cơ thể thường không biểu hiện triệu chứng ngay, nên người dùng không có bất kỳ dấu hiệu cảnh báo nào. Nhưng điều đáng nói là nhiều chất trong số đó không bị đào thải hoàn toàn, mà tích dần trong gan, thận, hệ thần kinh hoặc mô mỡ.
Giống như thêm từng muỗng muối nhỏ vào ly nước — lúc đầu ly nước vẫn trong vắt, không thay đổi. Nhưng đến một ngưỡng nào đó, vị mặn sẽ lộ rõ. Với cơ thể con người cũng vậy: khi lượng độc chất đủ lớn, hậu quả có thể không thể đảo ngược.
Nhiều nghiên cứu y khoa uy tín cho thấy tiếp xúc lâu dài với các chất độc trong thực phẩm có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh mãn tính như rối loạn nội tiết, tổn thương gan, suy thận, suy giảm miễn dịch và thậm chí ung thư. Các tổ chức y tế quốc tế cũng từng đưa ra cảnh báo về những hợp chất bền vững — khó phân hủy, khó đào thải — khi tồn dư trong thực phẩm hoặc bao bì có thể tích lũy qua thời gian và gây tác động bất lợi cho sức khỏe.
Vì sao ngộ độc mãn tính nguy hiểm hơn ngộ độc cấp tính?
Bởi vì:
- Không có triệu chứng ban đầu.
- Không thể xác định chính xác bắt đầu từ bữa ăn nào.
- Hậu quả lại kéo dài và xuất hiện sau nhiều năm.
Đó cũng là lý do bà Phong Lan cảnh báo: tập trung vào các ca ngộ độc cấp tính là chưa đủ, vì nó chỉ giúp nhìn thấy phần nổi. Phần chìm - những thứ tích tụ thầm lặng - mới là nguy cơ cho sức khỏe lâu dài của cộng đồng.
Từ nhận thức đến hành động: Chọn cách bảo vệ mình từ hôm nay
Khi đã nhìn thấy “tảng băng” một cách đầy đủ, câu hỏi đặt ra là: chúng ta phải làm gì?
Người tiêu dùng không thể kiểm soát toàn bộ hành trình của thực phẩm, nhưng có thể kiểm soát những gì mình lựa chọn đưa vào cơ thể. Một số thói quen nhỏ nhưng mang lại sự khác biệt lớn:
Chọn thực phẩm có nguồn gốc rõ ràng
Ưu tiên siêu thị, cửa hàng uy tín, hạn chế mua hàng không nhãn mác hoặc sản phẩm rao bán trên mạng từ tài khoản cá nhân.
Rửa và chế biến đúng cách
Rau củ nên ngâm rửa nhiều lần; thịt cá nên bảo quản lạnh đúng nhiệt độ; thực phẩm tươi sống và chín cần tách riêng để tránh nhiễm chéo.
Không chạy theo giá rẻ
Một suất ăn học đường hay một gói thực phẩm “quá rẻ” so với thị trường luôn đi kèm dấu hỏi lớn. Giá rẻ đôi khi chính là đánh đổi bằng chất lượng nguyên liệu.
Tập thói quen đọc nhãn sản phẩm
Ngày sản xuất, hạn sử dụng, thành phần, phụ gia — những chi tiết nhỏ nhưng có thể bảo vệ sức khỏe lâu dài.
Những hành động này không khiến tảng băng tan ngay lập tức, nhưng giúp chúng ta tránh được những phần nguy hiểm nhất của nó.
An toàn thực phẩm không chỉ đo bằng những vụ ngộ độc trước mắt, mà bằng cả hành trình bảo vệ cơ thể khỏi những độc chất tích tụ từng ngày. Khi hiểu rõ phần chìm của “tảng băng”, mỗi người có thể chủ động hơn trong lựa chọn của mình. Và chính sự tỉnh táo đó, lặp lại qua từng bữa ăn, sẽ trở thành lớp bảo vệ bền vững nhất cho sức khỏe lâu dài.
.png)
.png)
.png)
.png)
.png)
