Nồng độ bụi mịn PM2.5 tăng cao tại nơi có hút thuốc trong nhà

    Trong những quán cà phê thân quen hay những căn phòng karaoke vốn chỉ để giải trí, ít ai nghĩ mình đang hít vào thứ không khí “đậm đặc” hơn cả ngoài đường lúc ô nhiễm nặng. Nhưng nghiên cứu mới do Trường Đại học Y tế Công cộng thực hiện đã chỉ ra một sự thật bất ngờ: chỉ vài người hút thuốc trong không gian kín cũng đủ khiến mức bụi mịn PM2.5 tăng vọt lên mức nguy hiểm, vượt xa mọi ngưỡng an toàn mà WHO khuyến cáo.

PGS.TS Lê Thị Thanh Hương, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Y tế Công cộng phát biểu nghiên cứu.

Nồng độ bụi mịn PM2.5 tăng cao tại nơi có hút thuốc trong nhà

   Trong khuôn khổ hội thảo công bố kết quả nghiên cứu diễn ra ngày 19/11 tại Hà Nội, Trường Đại học Y tế Công cộng đã giới thiệu báo cáo “Giám sát nồng độ bụi mịn PM2.5 tại các cơ sở dịch vụ ăn uống, giải trí cấm hút thuốc lá trong nhà, năm 2025”.

   Nghiên cứu được thực hiện từ ngày 23/6 đến 30/8, khảo sát thực tế 85 cơ sở gồm quán cà phê, nhà hàng, karaoke, bar tại Hà Nội, Bắc Ninh và Hội An. Đây là nghiên cứu đầu tiên trong nước ứng dụng công nghệ đo chất lượng không khí theo thời gian thực, giúp ghi nhận chính xác sự biến động PM2.5 khi có khói thuốc xuất hiện trong không gian kín.

   Theo nhóm nghiên cứu, mục tiêu của khảo sát là đánh giá mức độ ô nhiễm bụi mịn PM2.5 – một chỉ dấu quan trọng phản ánh sự phơi nhiễm khói thuốc thụ động – trong bối cảnh nhiều cơ sở dịch vụ vẫn còn cho phép hút thuốc hoặc bố trí khu vực riêng trong nhà. Việc đo đạc chi tiết nhằm cung cấp thêm bằng chứng khoa học phục vụ công tác bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

   Kết quả ghi nhận cho thấy nồng độ PM2.5 có sự khác biệt đáng kể theo quy định hút thuốc tại từng cơ sở:

• Cơ sở cấm hút thuốc hoàn toàn: khoảng 17 µg/m³
• Có khu vực riêng cho người hút thuốc: khoảng 39 µg/m³
• Cho phép hút thuốc toàn bộ trong nhà: khoảng 65 µg/m³

   Theo loại hình dịch vụ, mức PM2.5 trung bình lần lượt là:

• Quán cà phê: ~ 27 µg/m³
• Nhà hàng: ~ 38 µg/m³
• Karaoke: ~ 54 µg/m³
• Bar: ~ 145 µg/m³

   Để so sánh, khuyến cáo 24 giờ của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đối với PM2.5 là khoảng 15–25 µg/m³. Như vậy, ở một số mô hình kinh doanh, đặc biệt là bar, nồng độ bụi mịn ghi nhận được cao gấp nhiều lần tiêu chuẩn an toàn nếu không cấm hút thuốc. Đây là mức có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe không chỉ với người hút thuốc mà với toàn bộ nhân viên, khách hàng trong không gian kín.

Vì sao khói thuốc trong không gian kín đặc biệt nguy hiểm?

Vì sao PM2.5 từ khói thuốc nguy hiểm hơn trong không gian kín?

   PM2.5 là những hạt bụi siêu nhỏ, chỉ bằng khoảng một phần ba mươi sợi tóc, đủ nhỏ để vượt qua hệ thống lọc tự nhiên của mũi và khí quản. Khi hít vào, chúng có thể đi xuống tận phế nang – nơi trao đổi oxy – và từ đó xâm nhập vào máu. Tổ chức Y tế Thế giới xem PM2.5 là một trong những tác nhân môi trường gây hại nhiều nhất cho tim mạch và hô hấp vì khả năng đi sâu và lưu lại trong cơ thể.

    Khói thuốc lá là một trong những nguồn phát thải PM2.5 đậm đặc nhất trong môi trường trong nhà. Mỗi điếu thuốc cháy tạo ra hỗn hợp khí và hạt bụi chứa hàng nghìn chất độc hại. Trong phòng kín – đặc biệt những nơi dùng điều hòa – các hạt bụi mịn không khuếch tán ra ngoài mà lơ lửng lâu trong không khí và lan rộng khắp phòng. Điều này khiến người không hút thuốc vẫn tiếp xúc với lượng bụi mịn và hóa chất gần tương đương người đang hút.

   Một phần các hóa chất và hạt bụi trong khói thuốc có thể bám lại trên tóc, quần áo, bàn ghế, rèm cửa và tiếp tục phát tán trở lại không khí – hiện tượng được gọi là khói thuốc tồn dư. Điều này khiến phơi nhiễm có thể tiếp diễn ngay cả khi trong phòng không còn ai hút thuốc, đặc biệt ở những cơ sở dịch vụ có lượng khách luân phiên liên tục.

Tác hại của khói thuốc thụ động lên sức khỏe

• Tác động lên tim mạch

   Khói thuốc thụ động có thể làm tổn thương lớp nội mạc của mạch máu – lớp đóng vai trò duy trì sự đàn hồi và lưu thông ổn định của dòng máu. Khi lớp này bị ảnh hưởng, nguy cơ viêm, co hẹp lòng mạch và hình thành huyết khối tăng lên.

   Các phân tích của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa bệnh tật Hoa Kỳ (CDC) cho thấy người thường xuyên hít khói thuốc thụ động có nguy cơ cao hơn mắc bệnh mạch vành hoặc gặp biến cố tim mạch, dù bản thân họ không hút thuốc.

• Tác động lên đường hô hấp và nhóm dễ tổn thương

   PM2.5 trong khói thuốc có thể gây kích ứng và làm nặng thêm các bệnh hô hấp mạn như hen phế quản hoặc viêm phế quản. Trẻ em – với đường thở nhỏ và phổi đang phát triển – dễ xuất hiện cơn hen hoặc viêm đường hô hấp khi tiếp xúc lặp lại với khói thuốc trong nhà hàng, quán cà phê hoặc karaoke.

  Người cao tuổi, phụ nữ mang thai và người mắc bệnh phổi mạn tính cũng thuộc nhóm dễ chịu ảnh hưởng hơn, thường gặp khó thở, ho hoặc mệt mỏi sau khi ở trong môi trường có khói thuốc.

   Khi đặt các mức PM2.5 được đo tại quán cà phê, nhà hàng, karaoke hay bar cạnh những tác động nêu trên, có thể thấy rõ đây không chỉ là vấn đề “không khí kém chất lượng”.

   Mỗi lần nhân viên phục vụ làm việc hoặc khách hàng lui tới các cơ sở cho phép hút thuốc đều đi kèm một phần rủi ro cho tim mạch và hô hấp. Và rủi ro đó ảnh hưởng đến tất cả những ai trong không gian kín, không chỉ riêng người hút thuốc.

Giải pháp thiết thực để giảm phơi nhiễm khói thuốc trong không gian kín

   Những mức PM2.5 được ghi nhận trong nghiên cứu cho thấy giải pháp an toàn nhất vẫn là không gian không khói thuốc hoàn toàn. Việc bố trí khu vực riêng cho người hút không đủ để giữ không khí sạch, vì khói vẫn lan ra toàn bộ phòng, đặc biệt trong môi trường kín.

   Với các cơ sở dịch vụ, chuyển sang mô hình không khói thuốc giúp bảo vệ nhân viên và tạo môi trường thân thiện hơn cho khách. Nhiều cơ sở đã áp dụng và vẫn duy trì lượng khách ổn định, cho thấy thay đổi này hoàn toàn khả thi.

Việt Nam đã có quy định cấm hút thuốc lá trong nhà tại các loại hình cơ sở dịch vụ ăn uống, giải trí.

   Với người dân, việc lựa chọn quán cà phê, nhà hàng hay phòng karaoke không khói thuốc là cách đơn giản nhất để giảm phơi nhiễm. Tránh đưa trẻ nhỏ đến nơi có hút thuốc trong nhà cũng là điều cần thiết. Khi nhu cầu của khách hàng rõ ràng, cơ sở kinh doanh sẽ có động lực để điều chỉnh.

    Như vậy, khói thuốc trong không gian kín có thể tác động đến bất cứ ai, không chỉ người hút. Việc giữ gìn một môi trường không khói thuốc tại những nơi chúng ta lui tới hằng ngày là cách đơn giản để bảo vệ sức khỏe cho chính mình và những người xung quanh. Khi mỗi lựa chọn nhỏ được thực hiện, không khí an toàn hơn sẽ dần trở thành điều bình thường.