Vớ ép – người đồng hành thầm lặng trong hành trình giữ đôi chân khỏe

Mục lục [Ẩn]

Vớ ép y học là “người bạn đồng hành” quen thuộc của bệnh nhân suy giãn tĩnh mạch, giúp giảm cảm giác nặng chân, sưng phù và hỗ trợ tuần hoàn máu. Tuy nhiên, không ít người vì đeo sai cách hoặc chọn sai loại vớ mà vô tình khiến tình trạng tĩnh mạch trở nên tệ hơn. Hiểu đúng về cơ chế, áp lực và cách sử dụng vớ ép không chỉ giúp phát huy hiệu quả điều trị, mà còn bảo vệ đôi chân khỏi những hệ lụy không đáng có.

Khi đôi chân bắt đầu lên tiếng

Buổi chiều nào chị Hòa, 43 tuổi, cũng thấy đôi chân mình khó chịu : nặng trĩu, bắp chân như có ai bó chặt. Là nhân viên văn phòng, chị ngồi nhiều giờ bên máy tính, ít khi để ý những mạch máu xanh mảnh đang dần nổi lên ở cổ chân.
Chỉ đến khi về nhà, tháo giày ra thấy mắt cá sưng, tất in vệt hằn, chị mới đi khám. Bác sĩ kết luận: suy giãn tĩnh mạch chi dưới mức độ nhẹ – và đưa chị một lời khuyên đơn giản: “Hãy tập thể dục nhẹ, kê chân cao khi nghỉ, và đeo vớ ép y học mỗi ngày.”

Rất nhiều bệnh nhân được khuyên sử dụng vớ ép y học, vậy nó là gì và cần dùng thế nào cho đúng?

Vớ ép y học – không phải phép màu, mà là sự hỗ trợ cần thiết

Giãn tĩnh mạch là hậu quả của việc máu bị ứ trệ ở chi dưới do van tĩnh mạch yếu, thành tĩnh mạch suy giãn , kém đàn hồi. Khi ta đứng hoặc ngồi lâu, máu khó trở ngược lên tim, tạo áp lực khiến mạch máu giãn ra, gây phù, đau, nặng chân, chuột rút, tê bì, nhức chân, thậm chí biến đổi màu da, loét chân.

Vớ ép y học không làm van tĩnh mạch “khỏe lại” hay thành tĩnh mạch co lại, mà chỉ giúp dòng máu lưu thông tốt hơn bằng cách ép nhẹ từ cổ chân lên trên, giảm ứ máu và cảm giác nặng nề.
Nói cách khác, vớ không chữa bệnh – nó giúp tĩnh mạch làm việc hiệu quả hơn.

Các nghiên cứu lâm sàng cho thấy: người sử dụng vớ đều đặn giảm rõ rệt cảm giác nặng chân và sưng phù, nhưng mức độ cải thiện phụ thuộc nhiều vào giai đoạn bệnh. Nếu tĩnh mạch đã giãn to hoặc có loét, vớ chỉ mang tính hỗ trợ chứ không thể thay thế điều trị can thiệp.

Chọn vớ thế nào cho phù hợp?

Độ dài: Vớ thấp đến gối (knee-high) thường được dùng phổ biến. Trong trường hợp giãn tĩnh mạch lan rộng hoặc nằm cao hơn (đùi), có thể cân nhắc loại cao trên gối. Các chuyên gia hướng dẫn: khi giãn tĩnh mạch lan đến vùng đùi thì vớ nên “vươn lên trên mức cao nhất của tĩnh mạch giãn” khoảng 5 cm.
Áp lực (mmHg):
- 8-15 mmHg: hỗ trợ nhẹ, dành cho chân hơi mỏi, phù nhẹ.
- 15-20 mmHg: hỗ trợ trung bình, có thể dùng cho trường hợp nhẹ .
- 20-30 mmHg: thường được bác sĩ chỉ định cho giãn tĩnh mạch rõ hơn, phù chân.
- 30-40 mmHg: chỉ dùng theo chỉ định y khoa cho trường hợp nặng hơn, suy tĩnh mạch mạn kết hợp biến chứng.
Kích cỡ vừa vặn: Việc đo chân (vòng cổ chân, bắp chân, chiều dài chân) rất quan trọng để vớ không quá lỏng hay quá chật – vì cả hai đều ảnh hưởng hiệu quả và có thể gây khó chịu.

Bởi vậy, bạn đừng tự ý mua vớ ép y học, hãy đi khám và nhận được sự tư vấn của bác sĩ về loại vớ ép phù hợp với thể trạng, tình trạng bệnh của mình bởi: nếu đeo tất quá lỏng thì không hiệu quả, đeo tất quá chật lại khiến phản tác dụng, máu khó lưu thông khiến bệnh nặng hơn.

Nhiều bệnh nhân mô tả: “Lần đầu đeo vớ, tôi thấy như bị bó chân trong áo mưa.”
Cảm giác bí, nóng, khó chịu là điều không tránh khỏi – đặc biệt ở khí hậu nóng ẩm như Việt Nam. Một số người còn bị ngứa vì da nhạy cảm. Chính điều này đã khiến nhiều bệnh nhân từ bỏ việc đeo vớ ép dù đã tốn khá nhiều tiền để mua chúng.

Sử dụng vớ ép y học hiệu quả: hướng dẫn chi tiết cho bệnh nhân

Khi nào nên đeo và thời gian đeo mỗi ngày

Tốt nhất là đeo sáng sớm khi vừa thức dậy, khi chân chưa phù nhiều.
Sau đó giữ vớ suốt ngày mỗi khi bạn đứng hoặc ngồi lâu – vì đây là lúc áp lực tĩnh mạch chân tăng.
Ban tối khi bạn nằm nghỉ với chân nâng cao, bạn nên tháo ra.

Cách đeo và bảo dưỡng

Đeo vớ: ngồi xuống, lật vớ ngược bên trong cho đến gót, đặt chân vào, kéo từ gót lên từ từ, tránh căng vớ quá mạnh, không để vải bị xoắn hoặc nhăn – vì sẽ ảnh hưởng đến áp lực phân bố.
Khi đeo: vớ phải cảm thấy chặt ở cổ chân, nhưng không đau hoặc tê bì.
Bảo dưỡng: giữ chân và vớ khô, sạch. Thay vớ mới mỗi 3-6 tháng hoặc khi thấy vớ mất đàn hồi/áp lực giảm. Sau thời gian này, độ đàn hồi giảm, áp lực yếu dần – đeo như “cho có” cũng chẳng giúp gì.
Tránh dùng kem/lotion nhiều ngay trước khi đeo vì có thể làm trượt vớ hoặc giảm hiệu quả.

Giặt vớ bằng tay, nước mát, không vắt xoắn, không phơi nắng trực tiếp – vì sợi đàn hồi rất “kỵ” nhiệt.

Khi nào vớ không còn là lựa chọn phù hợp

Không phải ai bị giãn tĩnh mạch cũng nên đeo vớ. Người có bệnh động mạch chi dưới, loét da đang tiến triển, nhiễm trùng hoặc phù cứng nặng cần được bác sĩ đánh giá trước.
Một số trường hợp, việc ép chân có thể làm giảm lưu lượng máu động mạch, gây đau hoặc hoại tử nếu dùng sai.

Và nếu bạn đã dùng vớ một thời gian nhưng triệu chứng không cải thiện, hoặc ngược lại – thấy đau, tê – hãy ngừng lại và xin tư vấn từ bác sĩ. Bởi vớ chỉ là một phần trong kế hoạch điều trị tổng thể gồm :

Nâng chân cao khi nghỉ ngơi để hỗ trợ dòng máu về tim.

Tránh đứng hoặc ngồi quá lâu; khi làm việc nên thay đổi tư thế, đi lại nhẹ.
Tập luyện nhẹ nhàng: như đi bộ, nâng gót chân, co duỗi bắp chân để hỗ trợ “máy bơm” bắp chân đẩy máu.
Kiểm soát cân nặng nếu cần, vì tăng cân làm áp lực tĩnh mạch chân tăng.
Uống thuốc hoặc các sản phẩm thảo dược để cải thiện tận gốc nguyên nhân bệnhm tăng sức bền thành tĩnh mạch, cải thiện độ đàn hồi của tĩnh mạch và tăng cường lưu thông máu.

Vớ ép y học là một công cụ – nhỏ, đơn giản, nhưng hữu ích nếu ta hiểu và sử dụng đúng. Giãn tĩnh mạch không phải “án tử” cho đôi chân, nhưng nó đòi hỏi người bệnh phải đồng hành với chính cơ thể mình – bằng sự kiên nhẫn, kỷ luật bạn nhé1