Thuốc tránh thai nội tiết được sử dụng rộng rãi trong nhiều thập kỷ, nhưng trải nghiệm của phụ nữ với loại thuốc này lại rất khác nhau. Có người dùng lâu năm và thấy ổn. Có người chỉ vài tháng đã cảm nhận sự thay đổi rõ rệt về tinh thần: buồn bã, lo âu, hụt năng lượng. Điều đó khiến câu hỏi “thuốc tránh thai có ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần hay không?” trở thành chủ đề cần được xem xét một cách nghiêm túc hơn.
.png)
Khi thuốc tránh thai không chỉ tác động lên cơ thể mà còn cả cảm xúc
Những năm gần đây, nhiều phụ nữ chia sẻ rằng họ gặp phải những biến đổi tinh thần đáng chú ý sau khi dùng thuốc: dễ buồn, căng thẳng, khó tập trung, dễ mệt mỏi hoặc cảm xúc thất thường hơn bình thường. Những mô tả lặp đi lặp lại ấy khiến nhiều chuyên gia bắt đầu đặt câu hỏi: liệu hormone từ thuốc tránh thai có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần nhiều hơn chúng ta tưởng?
Một nghiên cứu quan trọng của Franziska Valder (2025) đã góp phần trả lời câu hỏi này một cách rõ ràng hơn. Khi phân tích dữ liệu của hàng trăm nghìn phụ nữ trong thời gian dài, nghiên cứu cho thấy tác động của thuốc tránh thai không giống nhau giữa mọi người, và mức độ ảnh hưởng phụ thuộc rất nhiều vào cơ địa tâm thần của từng phụ nữ. Nhóm chịu ảnh hưởng rõ nhất là những phụ nữ có nguy cơ trầm cảm cao: bao gồm người từng bị trầm cảm, có người thân mắc trầm cảm, dễ nhạy cảm cảm xúc hoặc có yếu tố di truyền liên quan.
Ở nhóm này:
- Triệu chứng trầm cảm tăng trung bình 27%.
- Nguy cơ bị hạn chế khả năng làm việc tăng 7–11% (tức là dễ mệt, khó tập trung hoặc cần nghỉ làm nhiều hơn bình thường).
- Số đợt nghỉ ốm kéo dài tăng lên so với nhóm không dùng hoặc dùng muộn hơn.
Điểm đáng chú ý nhất của nghiên cứu là sự khẳng định: cùng một viên thuốc nhưng tác động tinh thần lại hoàn toàn khác nhau, tùy vào nền tảng tâm lý và khả năng chịu đựng hormone của từng người. Với phụ nữ nhạy cảm về mặt tinh thần, thuốc tránh thai có thể tạo ra những thay đổi đủ lớn để ảnh hưởng đến nhịp sống, việc học hoặc hiệu suất công việc về lâu dài.
Hormone và tâm trạng: cơ chế nào đứng sau những khác biệt này?
Để hiểu rõ hơn vì sao thuốc tránh thai có thể tạo ra những thay đổi về cảm xúc, cần nhìn vào cơ chế sinh học của hormone. Thuốc tránh thai nội tiết đưa progesteron và estrogen tổng hợp vào cơ thể. Những hormone này không chỉ tác động lên cơ quan sinh sản mà còn đi vào não bộ – trung tâm điều khiển cảm xúc, giấc ngủ, động lực và mức độ căng thẳng.
Não có các “điểm tiếp nhận” dành riêng cho hormone sinh dục. Khi nồng độ hormone thay đổi, các chất dẫn truyền thần kinh như serotonin, GABA và dopamin cũng thay đổi theo.
- Serotonin giúp tạo cảm giác vui vẻ, ổn định.
- GABA giúp giảm lo âu, làm dịu căng thẳng.
- Dopamin điều chỉnh cảm giác hứng thú và động lực.
Ở những người vốn nhạy cảm, từng có tiền sử trầm cảm hoặc mang yếu tố di truyền liên quan, sự thay đổi này có thể khiến cảm xúc dễ chao đảo hơn, dẫn đến cảm giác buồn bã hoặc lo âu kéo dài.
Đặc biệt, não bộ tuổi dậy thì (15 – 19 tuổi) còn đang hoàn thiện, nên nhóm này đặc biệt nhạy cảm với hormone nội tiết. Điều đó lý giải vì sao các nghiên cứu quốc tế thường ghi nhận tác động mạnh nhất ở nhóm trẻ.
Một nghiên cứu tại Đan Mạch, theo dõi hơn 1 triệu phụ nữ, cho thấy: phụ nữ dùng biện pháp tránh thai nội tiết có nguy cơ được kê thuốc chống trầm cảm hoặc được chẩn đoán trầm cảm cao hơn rõ rệt, đặc biệt ở tuổi vị thành niên – có thời điểm nguy cơ gần gấp đôi so với người không dùng.
Tại Thụy Điển, nghiên cứu theo dõi hơn 260.000 phụ nữ cho thấy:
- Những người dùng viên tránh thai từ tuổi thiếu niên có nguy cơ triệu chứng trầm cảm tăng hơn 130%,
- Ở nhóm trưởng thành, mức tăng giảm xuống nhưng vẫn đáng kể.
Ở Việt Nam, một số bệnh viện và cơ quan y tế địa phương cũng đã bắt đầu cảnh báo: phụ nữ dùng thuốc tránh thai có thể dễ căng thẳng, lo âu, trầm cảm hơn, đặc biệt khi đã có sẵn áp lực về kinh tế, gia đình, mối quan hệ vợ chồng. Các bài viết sức khỏe trong nước cũng ghi nhận nhiều câu chuyện cá nhân của phụ nữ chia sẻ cảm giác “mất mình”, “tắt lửa” hoặc “sống trong sương mù” sau khi bắt đầu dùng thuốc ngừa thai.
Vậy phụ nữ nên làm gì để hạn chế tác dụng phụ của thuốc tránh thai?
Điều quan trọng đầu tiên: phụ nữ không có lỗi khi tâm trạng thay đổi sau khi dùng thuốc tránh thai. Đó không phải là sự yếu đuối hay tưởng tượng, mà là phản ứng sinh học có thể xảy ra ở một số người.
Nếu bạn đang cân nhắc hoặc đang sử dụng thuốc tránh thai nội tiết, dưới đây là những gợi ý giúp bảo vệ sức khỏe tinh thần của mình:
Nhận biết liệu mình có thuộc nhóm dễ bị ảnh hưởng hay không
Bạn có thể thuộc nhóm nguy cơ cao nếu:
- Từng bị trầm cảm, lo âu hoặc sang chấn tinh thần;
- Có mẹ, chị em gái hoặc người thân mắc trầm cảm;
- Vốn dễ nhạy cảm, dễ buồn, khó hồi phục tinh thần sau căng thẳng;
- Từng có phản ứng xấu với các biện pháp bổ sung hormone trước đây.
Theo dõi tâm trạng trong những tháng đầu
Từ một đến ba tháng đầu luôn là giai đoạn cơ thể “làm quen” với hormone mới, nên những thay đổi về tinh thần, nếu có, thường sẽ xuất hiện vào thời điểm này. Bạn có thể chú ý xem mình có trở nên dễ xúc động hơn, lo lắng nhiều hơn, hay cảm thấy khó tập trung và mệt mỏi kéo dài không.
Nếu những thay đổi đó tiếp diễn từ hai đến bốn tuần và ảnh hưởng rõ đến sinh hoạt, tốt nhất hãy trao đổi với bác sĩ để được đánh giá lại. Việc theo dõi sớm giúp bạn nhận ra điều bất thường trước khi nó trở thành gánh nặng lớn hơn.
Sử dụng biện pháp tránh thai không nội tiết
Nếu bạn cảm thấy thuốc đang ảnh hưởng đến tâm trạng, điều đó không có nghĩa bạn phải gắn bó với loại thuốc ấy mãi. Với những người nhạy cảm với hormone, việc đổi sang biện pháp không chứa hormone như màng phim tránh thai VCF, bao cao su là lựa chọn an toàn, mang lại cảm giác dễ chịu và ổn định hơn.
.png)
Màng phim tránh thai VCF là biện pháp tránh thai không nội tiết.
Nhìn vào những số liệu mới, có thể thấy thuốc tránh thai không phải lúc nào cũng “êm” với tất cả nữ giới. Vì vậy, phụ nữ cần lắng nghe cơ thể mình để đưa ra quyết định đúng đắn và an toàn nhất cho cả sức khỏe thể chất lẫn tinh thần của mình.
.png)
.png)
.png)
.jpg)
.png)
(1).jpg)
