Corticoid và bệnh gút: “Cái bẫy” giảm đau tức thì

   Trong những năm gần đây, tình trạng bệnh nhân gút tự ý sử dụng hoặc được kê corticoid một cách tràn lan để giảm đau nhanh đang trở nên phổ biến. Tuy giúp cắt cơn đau tức thời, corticoid lại tiềm ẩn hàng loạt nguy cơ âm thầm cho sức khỏe, thậm chí khiến bệnh gút tiến triển nặng hơn và gây biến chứng nguy hiểm. Các chuyên gia cảnh báo: lạm dụng corticoid trong điều trị gút là một “cái bẫy” khiến người bệnh trả giá bằng chính sức khỏe của mình.

Corticoid – Thuốc giảm viêm nhanh, nhưng không phải “cứu tinh” của bệnh gút

   Corticoid (glucocorticoid) là nhóm thuốc chống viêm mạnh, thường được chỉ định trong một số bệnh lý tự miễn, dị ứng hoặc trong các trường hợp viêm cấp tính nặng. Trong cơn gút cấp, bác sĩ có thể cân nhắc sử dụng corticoid liều ngắn khi bệnh nhân không đáp ứng được với colchicin hoặc NSAID (thuốc kháng viêm không steroid).

   Điều quan trọng là: corticoid không có tác dụng hạ acid uric – nguyên nhân cốt lõi gây ra bệnh gút. Do đó, nếu chỉ dùng corticoid mà không điều trị căn nguyên, các tinh thể urat vẫn tích tụ trong khớp và mô mềm, khiến bệnh tiếp tục âm thầm tiến triển.

   Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều bệnh nhân tự ý mua corticoid vì giá rẻ, giảm đau nhanh, hoặc bị kê đơn kéo dài mà không được theo dõi chặt chẽ. Đây là nguyên nhân dẫn tới hàng loạt hệ lụy nguy hiểm.

“Bẫy ngọt” của corticoid: giảm đau nhanh – hậu họa chậm

Che lấp triệu chứng, khiến bệnh gút trở nặng

   Corticoid ức chế phản ứng viêm nên giúp giảm đau, giảm sưng gần như tức thì. Điều này khiến người bệnh “nghiện” cảm giác nhẹ nhõm và lầm tưởng bệnh đã ổn.
 Trong khi đó, bệnh gút vẫn tiếp tục phá hủy khớp âm thầm, nốt tophi hình thành nhanh hơn vì acid uric không được kiểm soát đúng cách.

Nhiều trường hợp đến bệnh viện khi khớp đã biến dạng, mất chức năng, chỉ vì lạm dụng corticoid kéo dài.

Tăng nguy cơ loãng xương, hoại tử chỏm xương đùi

   Một trong những biến chứng nặng nhất của corticoid là hoại tử vô mạch chỏm xương đùi, gây đau dữ dội và có thể phải thay khớp háng. Bệnh nhân gút vốn đã có nguy cơ tổn thương xương khớp, nên việc dùng corticoid kéo dài càng làm tình trạng xấu đi.

Ngoài ra, thuốc còn:

• Làm giảm mật độ xương
   
• Tăng nguy cơ gãy xương, đặc biệt ở người lớn tuổi
   
• Gây yếu cơ, teo cơ
   

Làm tăng đường huyết và nguy cơ tiểu đường

   Corticoid làm tăng sản xuất glucose và giảm nhạy cảm insulin. Người bệnh dễ gặp:

• Tăng đường huyết sau ăn
   
• Khởi phát đái tháo đường typ 2
   
• Mất kiểm soát đường huyết nếu đã mắc tiểu đường
   

Với bệnh nhân gút – nhóm vốn đã có nguy cơ cao mắc hội chứng chuyển hóa – việc sử dụng corticoid kéo dài làm nguy cơ này tăng vọt.

Tăng huyết áp, giữ muối nước và nguy cơ suy tim

Thuốc khiến cơ thể giữ natri và nước, làm:

• Phù chân
   
• Tăng huyết áp
   
• Tăng gánh nặng cho tim

Với người đã có bệnh nền tim mạch, tai biến tim mạch hoàn toàn có thể xảy ra.

Suy giảm miễn dịch, dễ nhiễm trùng

Corticoid ức chế miễn dịch nên:

• Dễ gây nhiễm trùng da, đường thở, tiết niệu
   
• Làm nặng các bệnh nhiễm khuẩn sẵn có
   
• Che lấp dấu hiệu nhiễm trùng khiến chẩn đoán chậm

Trong một số trường hợp, người bệnh phải nhập viện cấp cứu vì nhiễm trùng nặng sau thời gian dài dùng corticoid.

Rối loạn nội tiết và nguy cơ hội chứng Cushing

Đặc điểm thường thấy ở người dùng corticoid kéo dài:

• Mặt tròn như mặt trăng
   
• Tăng cân nhanh
   
• Mỡ dồn ở cổ, gáy
   
• Da mỏng, dễ bầm tím, chậm lành vết thương
   

Đó là biểu hiện của hội chứng Cushing, tình trạng rối loạn nội tiết nguy hiểm.

Vì sao nhiều bệnh nhân gút vẫn lạm dụng corticoid?

Giảm đau nhanh – tâm lý “được việc trước mắt”

   Khi cơn gút cấp bùng phát, đau đớn có thể khiến bệnh nhân kiệt sức. Corticoid giúp giảm đau mạnh chỉ sau vài giờ nên người bệnh dễ “ghiền” cảm giác này.

Thuốc dễ mua, giá rẻ

   Nhiều nhà thuốc bán corticoid không cần đơn. Một số bệnh nhân lại nghe theo truyền miệng hoặc tự tìm thông tin không chính thống để sử dụng.

Thiếu hiểu biết về cơ chế bệnh gút

   Nhiều người nghĩ rằng hết đau là hết bệnh, nhưng gút là bệnh chuyển hóa mạn tính, cần kiểm soát acid uric suốt đời.

Điều trị gút đúng cách: không chỉ là cắt cơn đau

Xử trí cơn gút cấp

Theo khuyến cáo, ba phương pháp chính gồm:

• NSAID (indomethacin, naproxen…)
   
• Colchicin liều thấp
   
• Corticoid liều ngắn chỉ khi thật sự cần thiết và phải có chỉ định của bác sĩ
   

Điều trị cơn cấp chỉ giúp giảm viêm – không giải quyết nguyên nhân.

Kiểm soát acid uric – mấu chốt quan trọng nhất

Để điều trị bệnh gút triệt để, cần duy trì acid uric máu dưới 360 µmol/L (hoặc 300 µmol/L nếu có tophi). Các thuốc được khuyến cáo:

• Allopurinol
   
• Febuxostat
   
• Benzbromarone (ở một số trường hợp đặc biệt)
   

Liều dùng phải do bác sĩ chỉ định dựa trên chức năng gan thận và mức acid uric. Một lựa chọn an toàn hơn đó là sử dụng các giải pháp thảo dược.

Thay đổi lối sống

• Hạn chế thịt đỏ, nội tạng, hải sản, rượu bia
   
• Tăng cường rau xanh, uống đủ nước
   
• Duy trì cân nặng hợp lý
   
• Tránh thức khuya, stress – yếu tố có thể kích gút cấp
   

Theo dõi định kỳ

   Người bệnh cần xét nghiệm acid uric 3–6 tháng một lần. Không nên tự ý bỏ thuốc khi thấy đỡ đau vì acid uric có thể tăng cao trở lại mà không có triệu chứng rõ ràng.

   Lạm dụng corticoid trong điều trị gút là sai lầm phổ biến nhưng đặc biệt nguy hiểm. Thuốc chỉ mang lại hiệu quả giảm đau tạm thời, trong khi kéo theo hàng loạt tác dụng phụ nghiêm trọng và khiến bệnh gút nặng hơn. Người bệnh cần hiểu đúng về cơ chế bệnh, tuân thủ phác đồ điều trị chuẩn mực, kiểm soát acid uric lâu dài và tuyệt đối không tự ý dùng corticoid. Sự chủ động và hiểu biết của chính người bệnh là “liều thuốc” quan trọng nhất để kiểm soát gút an toàn và bền vững.