Vì sao hội chứng ruột kích thích thường “nặng nề” hơn ở phụ nữ?

   Hội chứng ruột kích thích (IBS) là một rối loạn tiêu hóa chức năng phổ biến, ảnh hưởng lâu dài đến chất lượng sống. Thực tế lâm sàng cho thấy, hội chứng này được ghi nhận nhiều hơn ở phụ nữ với các triệu chứng có vẻ nặng nề hơn. Điều này đôi khi bị lý giải bằng yếu tố tâm lý hay “độ nhạy cảm”. Tuy nhiên, một nghiên cứu khoa học gần đây gợi ý rằng hormone estrogen có thể đóng vai trò trong việc làm tăng nhạy cảm đau của ruột, giúp lý giải khác biệt này dưới góc nhìn sinh học.

Vì sao hội chứng ruột kích thích ở phụ nữ thường được cảm nhận nặng hơn?

   Hội chứng ruột kích thích là một rối loạn chức năng của trục ruột – não, đặc trưng bởi đau bụng tái diễn, đầy hơi và thay đổi thói quen đi vệ sinh, nhưng không kèm tổn thương thực thể rõ ràng. Nam giới và phụ nữ đều có thể mắc hội chứng này.

   Tuy nhiên, trong thực hành lâm sàng, IBS được ghi nhận phổ biến hơn ở nữ giới, và nhiều phụ nữ cho biết các đợt bùng phát triệu chứng thường trùng với những giai đoạn cơ thể thay đổi về sinh lý. Điều này đặt ra một câu hỏi lớn: vì sao cùng một rối loạn, nhưng trải nghiệm bệnh ở phụ nữ lại thường nặng nề hơn?

   Một nghiên cứu mới công bố trên tạp chí Science đã góp thêm một mảnh ghép quan trọng cho câu hỏi này. Thay vì chỉ so sánh triệu chứng giữa nam và nữ, nhóm nghiên cứu tập trung vào cách hormone estrogen ảnh hưởng đến phản ứng của ruột trước các kích thích thông thường.

   Kết quả cho thấy estrogen không trực tiếp “gây đau” mà làm thay đổi cách ruột xử lý tín hiệu. Khi estrogen tăng, ruột có xu hướng phản ứng mạnh hơn với cùng một mức kích thích – từ thức ăn, các sản phẩm tiêu hóa cho đến những thay đổi sinh lý nhỏ trong đường ruột. Nói cách khác, ngưỡng chịu đựng của ruột bị hạ thấp, khiến những tín hiệu trước đây chỉ gây khó chịu nhẹ nay dễ bị cảm nhận thành đau hoặc căng trướng rõ rệt.

   Phát hiện này giúp làm rõ một định kiến quen thuộc xoay quanh hội chứng ruột kích thích (IBS): rằng phụ nữ “yếu đuối” hay “quá nhạy cảm” nên mới than phiền nhiều hơn về bệnh. Trên thực tế, nam giới cũng mắc hội chứng này, với cùng một rối loạn chức năng nền ở đường ruột. Điểm khác biệt là ở nữ giới, trong một số giai đoạn sinh lý nhất định, estrogen có thể làm tăng độ nhạy đau của ruột, khiến các biểu hiện IBS được cảm nhận rõ rệt và dai dẳng hơn.

Khi estrogen tăng cao, nữ giới mắc hội chứng ruột kích thích nên làm gì?

   Nghiên cứu cho thấy estrogen có thể làm hạ ngưỡng chịu đựng của ruột, khiến ruột phản ứng mạnh hơn với cùng một kích thích. Điều này không có nghĩa là ruột “bị bệnh nặng hơn”, mà là trong một số giai đoạn nhất định, ruột cần được đối xử nhẹ nhàng hơn. Vì vậy, điều quan trọng là chúng ta biết khi nào ruột dễ nhạy cảm và tránh những yếu tố dễ đẩy ruột vượt ngưỡng.

Những thời điểm estrogen thường tăng cao – khi ruột dễ nhạy cảm hơn

   Ở phụ nữ, estrogen không ổn định mà thay đổi theo từng giai đoạn sinh lý. Những thời điểm sau thường được ghi nhận là lúc estrogen cao hoặc dao động mạnh, khiến ruột dễ nhạy cảm hơn:

• Giai đoạn trước rụng trứng (giữa chu kỳ kinh nguyệt)
• Thai kỳ, đặc biệt từ tam cá nguyệt thứ hai trở đi
• Tiền mãn kinh, khi hormone biến động thất thường
• Khi sử dụng thuốc tránh thai hoặc liệu pháp hormone có chứa estrogen

   Nhiều phụ nữ nhận thấy triệu chứng tiêu hóa nặng hơn đúng vào các giai đoạn này. Việc nhận diện được thời điểm estrogen cao giúp người đọc hiểu rằng triệu chứng tăng lên không phải ngẫu nhiên, mà có liên quan đến thay đổi sinh học trong cơ thể.

Trong những giai đoạn này, điều gì dễ làm triệu chứng trầm trọng hơn?

   Khi ruột đang ở trạng thái nhạy cảm, những yếu tố vốn trước đây không gây vấn đề có thể trở thành “giọt nước tràn ly”. Những yếu tố thường gặp bao gồm:

• Bữa ăn quá lớn hoặc ăn dồn sau khi bỏ bữa
• Ăn vội, ăn trong trạng thái căng thẳng
• Ăn muộn vào buổi tối, khi hệ tiêu hóa đã mệt
• Thử nhiều món mới cùng lúc
• Thiếu ngủ hoặc stress kéo dài

   Trên nền ruột nhạy cảm, các yếu tố này làm tăng cường độ kích thích mà ruột phải xử lý, khiến tín hiệu tiêu hóa dễ bị khuếch đại thành đau, đầy hơi hoặc khó chịu kéo dài.

Những điều nên ưu tiên để “giảm tải” khi ruột nhạy cảm

   Khi estrogen cao và ruột nhạy cảm hơn, mục tiêu không phải là kiêng khem triệt để, mà là giảm áp lực lên hệ tiêu hóa. Những điều sau giúp ruột dễ chịu hơn trong giai đoạn này:

• Ăn đúng giờ, khẩu phần vừa phải, tránh để quá đói rồi ăn nhiều
• Ăn chậm, nhai kỹ, giúp ruột xử lý thức ăn nhẹ nhàng hơn
• Giữ bữa tối đơn giản, tránh quá no hoặc quá muộn
• Ngủ đủ và nghỉ ngơi đều đặn, để nâng lại phần nào ngưỡng chịu đựng của ruột

   Những thay đổi này có vẻ nhỏ, nhưng trong bối cảnh ruột nhạy cảm, chúng giúp hạn chế việc kích thích vượt ngưỡng và làm triệu chứng bùng phát.

Khi nào cần đi khám thay vì tự điều chỉnh?

   Hiểu cơ chế nhạy cảm của ruột giúp người đọc chủ động hơn, nhưng không thay thế theo dõi y tế. Cần đi khám nếu có:

• Sụt cân không rõ nguyên nhân
• Đau bụng dữ dội, đặc biệt về đêm
• Đi ngoài ra máu hoặc thiếu máu
• Triệu chứng nặng dần dù đã điều chỉnh sinh hoạt

   Tóm lại, khi estrogen tăng cao, ruột có thể trở nên nhạy cảm hơn và dễ phản ứng quá mức. Việc nhận diện đúng thời điểm, tránh những yếu tố dễ kích thích và giảm tải hợp lý cho hệ tiêu hóa chính là cách thiết thực nhất để sống dễ chịu hơn với các triệu chứng liên quan đến hội chứng ruột kích thích.

   Khi hiểu rằng ruột có thể trở nên nhạy cảm hơn trong một số giai đoạn sinh lý, người mắc hội chứng ruột kích thích có thêm cơ sở để quan sát cơ thể mình và điều chỉnh sinh hoạt phù hợp. Những thay đổi nhỏ, đúng thời điểm, có thể giúp triệu chứng dễ chịu hơn mà không cần kiêng khem cực đoan. Cách nhìn này cũng góp phần giảm bớt những suy diễn cảm tính, đưa trải nghiệm của người bệnh trở lại đúng bối cảnh sinh học và đời sống hàng ngày.