Người Việt mắc ung thư phổi sớm hơn thế giới 10 năm

   Ở tuổi 56, ông H. (TP.HCM) không nghĩ rằng một cơn ho kéo dài sẽ đưa mình vào phòng hóa trị. Ông chưa từng hút thuốc, chỉ đôi lần tiếp khách bằng vài ly bia, sức khỏe nhìn chung ổn định. Thế nhưng, kết quả sinh thiết tại Bệnh viện Chợ Rẫy cho thấy ông đã mắc ung thư phổi giai đoạn III.

   Câu chuyện của ông không hiếm gặp — bởi theo các nghiên cứu mới nhất, người Việt đang mắc ung thư phổi sớm hơn thế giới trung bình 10 năm.

Khi ung thư phổi tìm đến sớm hơn tưởng tượng

   Theo Tổ chức Ghi nhận Ung thư Toàn cầu (Globocan), mỗi năm Việt Nam có khoảng 26.000 ca ung thư phổi mới và hơn 22.000 ca tử vong, khiến căn bệnh này trở thành nguyên nhân tử vong do ung thư đứng thứ hai, chỉ sau ung thư gan. Những con số lạnh lùng ấy đang dần trẻ hóa, gõ cửa cả những người ở độ tuổi 40–50 – thời điểm sung sức nhất của cuộc đời.

   Nghiên cứu tại Bệnh viện Chợ Rẫy, dựa trên hơn 1.100 bệnh nhân trong hơn một thập kỷ, cho thấy tuổi trung bình khi được chẩn đoán ung thư phổi ở Việt Nam là 56 tuổi, trong khi ở châu Âu và Bắc Mỹ là 65–70.

   Hai nghiên cứu khác tại Bệnh viện K và Bệnh viện Ung bướu Nghệ An cũng đưa ra con số tương tự. So với Đức – nơi tuổi trung bình mắc bệnh là 69 ở nữ và 70 ở nam – người Việt đang “đón” căn bệnh này sớm hơn một thập kỷ.

   “Chúng tôi gặp không ít bệnh nhân đang ở độ tuổi lao động sung sức, bận rộn với công việc, không nghĩ mình thuộc nhóm nguy cơ,” một bác sĩ chuyên khoa ung bướu chia sẻ. “Khi phát hiện thì khối u đã lan rộng, khiến việc điều trị phức tạp hơn nhiều.”

Không chỉ do di truyền – mà chủ yếu đến từ cách chúng ta sống

   Yếu tố di truyền có thể góp phần khiến người Việt mắc ung thư phổi sớm hơn. Thực tế, tỷ lệ đột biến gen EGFR – loại gen khiến tế bào phổi tăng sinh bất thường – ở bệnh nhân Việt Nam lên đến 64%, cao hơn nhiều so với mức 10–20% ở các nước Âu – Mỹ.

   Tuy nhiên, di truyền chỉ là nền tảng sinh học, còn môi trường sống và thói quen hằng ngày mới là yếu tố quyết định.

   Ô nhiễm không khí, khói thuốc lá và lối sống tĩnh tại đang là “bộ ba nguy cơ” khiến lá phổi của người Việt bị tổn thương ngày càng sớm:

• Ở các thành phố lớn, nồng độ bụi mịn PM2.5 thường xuyên vượt ngưỡng an toàn gấp 3–5 lần, len lỏi vào tận phế nang, gây viêm mạn tính và làm giảm khả năng lọc khí của phổi. Nhiều người đi làm, tập thể dục hay đón con giữa giờ cao điểm đều vô tình “hít” vào hàng nghìn hạt bụi siêu nhỏ mỗi ngày mà không nhận ra.
• Khói thuốc lá – cả chủ động lẫn thụ động – vẫn là thủ phạm lớn nhất. Một điếu thuốc chứa hơn 7.000 hóa chất độc, trong đó có ít nhất 70 chất gây ung thư. Ngay cả khi không hút, việc hít phải khói thuốc tại nhà, nơi làm việc hay quán cà phê kín cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh phổi gấp đôi.
• Bên cạnh đó, nhịp sống hiện đại khiến nhiều người ngồi nhiều, ăn nhanh, thiếu rau xanh và ít vận động. Cơ thể vì thế suy giảm khả năng tự đào thải độc tố, giảm hấp thu chất chống oxy hóa – những “lá chắn” tự nhiên bảo vệ tế bào phổi.

Ô nhiễm không khí là một yếu tố làm tăng nguy cơ ung thư phổi.

   “Không phải gen di truyền, mà chính môi trường sống và hành vi của chúng ta đang thúc đẩy ung thư phổi đến sớm hơn” – một bác sĩ hô hấp nhận định.

   Khi các yếu tố này tích tụ theo năm tháng, những tổn thương âm thầm sẽ dần trở thành bệnh lý nghiêm trọng – thường chỉ được phát hiện khi đã ở giai đoạn muộn.

Làm sao để phòng ngừa ung thư phổi?

   Phần lớn bệnh nhân ung thư phổi tại Việt Nam được chẩn đoán ở giai đoạn III hoặc IV, khi cơ hội điều trị triệt để gần như không còn. Trong khi đó, nếu phát hiện sớm, tỷ lệ sống sau 5 năm có thể đạt tới 60–70%, đặc biệt khi được can thiệp bằng phẫu thuật hoặc thuốc nhắm trúng đích hiện đại.

   Để bảo vệ phổi và giảm nguy cơ mắc bệnh, các chuyên gia khuyến nghị:

 Tầm soát chủ động:

   Việt Nam chưa có chương trình tầm soát diện rộng, nhưng người dân có thể chủ động kiểm tra nếu thuộc nhóm nguy cơ cao như:

• Người hút thuốc hoặc từng hút thuốc trên 20 năm.
• Người thường xuyên hít phải khói thuốc thụ động.
• Người làm việc trong môi trường ô nhiễm, khói bụi, hóa chất.
• Người có tiền sử gia đình mắc ung thư phổi.

Thay đổi lối sống để lá phổi khỏe hơn:

   Ngoài tầm soát, các chuyên gia khuyến nghị các biện pháp thực tế giúp giảm nguy cơ ung thư phổi:

• Ngưng hoàn toàn thuốc lá – cả chủ động và thụ động; chỉ một điếu mỗi ngày cũng tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Giữ môi trường sống trong lành, hạn chế khói bếp, khói nhang, sử dụng máy lọc không khí nếu sống ở đô thị ô nhiễm.
• Ăn nhiều rau xanh, trái cây và thực phẩm giàu chất chống oxy hóa như bông cải xanh, cà rốt, cà chua, cam quýt.
• Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, giúp cải thiện chức năng hô hấp và tăng sức đề kháng.
• Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt khám ngay khi có triệu chứng ho kéo dài, tức ngực, khó thở hoặc sụt cân không rõ nguyên nhân.

    Người Việt đang mắc ung thư phổi sớm hơn thế giới 10 năm — con số ấy không chỉ là một thống kê y học, mà là lời cảnh báo lặng lẽ cho mỗi gia đình. Nó nhắc chúng ta rằng những thói quen tưởng như nhỏ nhặt – bữa ăn thiếu rau xanh, hay chiếc khẩu trang bỏ quên khi ra đường – đều đang để lại dấu vết trong từng hơi thở.